Van Klussenbureau tot Circulair Ambachtsnetwerk
23 november 2020 | Jan Hulsink, de man die Kringloop Zwolle groot maakte en daarmee de stevige fundering legde waarop Circulair Ambachtsnetwerk WaardeRing gebouwd kon worden, gaat met pensioen. Veertig jaar kringloop in de regio Zwolle in kort bestek. Een rustige, maar bevlogen man met een flinke dosis circulaire kennis, passie en empathie, vertelt.
‘Het was begin jaren tachtig, de rentestand bedroeg twaalf procent en er heerste een grote werkloosheid’, vertelt Jan. ‘De bouwwereld lag helemaal op z’n gat en mijn jaarcontract als bouwkundig ingenieur bij een architectenbureau werd niet verlengd. Ik raakte als vrijwilliger betrokken bij een klussenbureau. Het was een initiatief van de afdeling Sociale Zaken van de gemeente Zwolle. Een soort werkgelegenheidsproject, dat werkte vanuit een pand aan de Friese Wal in Zwolle, waar nu de ING bank staat. We deden klusjes bij oudere mensen thuis en die moesten vaak nog wel eens wat spullen kwijt als ze bijvoorbeeld kleiner gingen wonen. En zo begon het kringloopgebeuren in Zwolle.’ Jan was van alle markten thuis. ‘Ik heb als vrijwilliger op de bus gereden. Ik heb wasmachines gerepareerd. En in die tijd hebben we wel iets van tien grote weefgetouwen gemaakt op basis van een bouwbeschrijving die iemand had ontdekt. Die hebben we ook nog allemaal aan de man weten te brengen.’ Kringloop was in opkomst. ‘In Emmeloord startte Goedzooi, nu Het Goed, in Borne en Kampen begonnen ook kringloopbedrijven. Die verenigden zich op een gegeven moment onder leiding van de Natuur en Milieu Federatie, we hadden regelmatig regionaal kringloopoverleg. Later is dit uitgegroeid tot de Brancheorganisatie voor Kringloopbedrijven Nederland, BKN.’
In hart en nieren
Jan voelde zich thuis in de ideologie en filosofie van het kringloopgebeuren. ‘In 1988 wilde de stichting Vechtstreek, een instelling voor sociaal cultureel werk, in Ommen starten met kringloop. Ik solliciteerde en werd aangenomen om de kar te trekken. Een clubje vrijwilligers wilde meewerken en er was ook al een pand beschikbaar. Daar heb ik een kringloopbedrijf opgezet, de voorloper van Noggus&Noggus. Het was een heel verschil met Zwolle. In Ommen waren het voornamelijk ouderen die zich inzetten, in Zwolle betrof het een club enthousiaste jonge mensen. Allebei geweldig, maar het vergde wel een heel andere benadering.’ Jan verhuisde naar Ommen en werkte er tot 1996. ‘Op een gegeven moment wilden we toch weer in Zwolle wonen en net toen we ons huis er gekocht hadden, viel mijn oog op een advertentie van Kringloop Zwolle: ze zochten een bedrijfsleider. Alsof het zo moest zijn. Ik werd aangenomen en na verloop van tijd werd ik directeur. Dus inmiddels ben ik alweer bijna 25 jaar in Zwolle werkzaam.’
Licht
Kringloop Zwolle had destijds één vestiging aan de Hertenstraat. Het bedrijf draaide goed. ‘Het beleid was dat de opbrengst werd omgezet in betaalde medewerkers en ik stond als nummer tien op de loonlijst. Er waren maar twee vrijwilligers, dus het was hard aanpoten. Het eerste wat ik gedaan heb, is wat licht brengen in dat enorm donkere pand, met alleen een deur in een dichte gevel. Ten tweede ben ik vrijwilligers gaan werven. En ten derde heb ik het contact met de gemeente Zwolle verbeterd, dat was er nauwelijks tot niet. Het ging steeds beter, we wisten elkaar te vinden en de gemeente Zwolle integreerde het hele kringloopgebeuren binnen het gemeentelijke beleid. In 1988 werd de Banenpool opgericht en daarmee hebben we een aantal medewerkers binnengehaald. Daarna kreeg je de WIW en de Melkertbanen. De meeste mensen die met zo’n subsidiebaan zijn begonnen, werken hier nog steeds. In 2005 kregen we helemaal vaste voet aan de grond toen we een contract konden afsluiten met de gemeente en afvalverwerkingsbedrijf ROVA. Sindsdien krijgen we een vergoeding voor het werk dat we doen.’ Jan deed het allemaal op zijn eigen manier. ‘Ik ben geen politicus of zo. Met en via de goede contacten die ik had en kreeg, probeerde ik het werk van de kringloop te promoten en een vaste basis te krijgen in Zwolle, en dat is gelukt. Ik vind het geweldig om te zien hoe mensen hier (weer) hun draai vinden, ze te zien opbloeien en richting betaald werk gaan. Dat vind ik het mooiste en belangrijkste onderdeel, het doel van al ons werk hier. Het milieu is een prachtig middel om dat doel te bereiken.’
Uitbreiding
Eind vorige eeuw groeide Kringloop Zwolle volledig uit haar jasje, met een goedlopende, volle winkel aan de rand van een geliefde, gezellige oude wijk bij het centrum en een uitpuilend magazijn op het industrieterrein. ‘We moesten uitzien naar een tweede winkel’, zegt Jan. ‘Dat was niet zo makkelijk. We mochten niet met de containers in het centrum, en we mochten niet met een winkel op het industrieterrein. Het probleem sleepte zich jarenlang voort. Totdat destijds wethouder Jaap Baarsma (Economische Zaken) zei dat er een oplossing moest komen. We hadden een pand op het oog waar voorheen een bouwmarkt was gevestigd; iets verder van het centrum, maar wel makkelijk bereikbaar en met ruimte voor een werkplaats en containers. Dankzij de wethouder kregen we een lening met garantiestelling van de gemeente, en konden we er in 2002 terecht. In ons eigen pand. Dat was hartstikke mooi. Uiteindelijk veel goedkoper dan huren en we konden investeren.’ De ingenieur in Jan kon zijn hart ophalen. ‘De vestiging is steeds mooier en duurzamer geworden met zonnepanelen, een warmtepomp en een warmtekrachtkoppelingcentrale die warmte en stroom levert. In 2014 hebben we weer verbouwd en sindsdien zijn we geheel energieneutraal qua elektriciteit.’
Vestiging Veerallee
In 2007 kwam de mededeling dat het huurpand aan de Hertenstraat was verkocht aan een projectontwikkelaar. ‘We moesten eruit. De zoektocht begon opnieuw. Voordeel was dat we het ROVA-contract hadden en inmiddels een goede band met de gemeente. Aan de Veerallee stond een pand leeg, daar had een autolakkenfabriek gezeten. Supermarkten hadden interesse, gezondheidsinstellingen wilden er een gezondheidscentrum vestigen, maar dat kreeg men bij de gemeente qua bestemming niet voor elkaar. Wij kregen de gelegenheid om het te huren, maar daarvoor moest het bestemmingsplan gewijzigd te worden, dus dat duurde nog twee jaar. Toen dat afgerond was, moest het helemaal verbouwd worden, het was een slecht pand. We zijn ervoor gegaan, terwijl we wisten dat we er ook ooit een keer weer uit moeten, omdat het betreffende gebied meegaat met de ontwikkeling van de spoorzone; uiteindelijk komen er appartementen of dergelijke. Maar dat duurt nog wel een hele tijd.’
Aanpakken
De verhuizing was een heel project. ‘Maar dat is het sterke punt van Kringloop Zwolle: je hebt een club mensen bij elkaar die allemaal hun eigen expertise hebben en van aanpakken weten. Behalve de technische zaken hebben we heel veel zelf gedaan, tot en met de vloeren schilderen aan toe. In mei 2009 zijn we verhuisd. De laatste week aan de Hertenstraat was geweldig. Twintig procent korting op dinsdag, veertig op woensdag, zestig op donderdag, tachtig op vrijdag en op zaterdag was alles gratis, met de voorwaarde dat de aanschaf meteen meegenomen moest worden. Zaterdag aan het eind van de middag was de hele winkel gestript: totaal leeg. Geweldig.’
Restaurant Deksels
Het jaar erop, in 2010, werd in het pand aan de Veerallee een start gemaakt met restaurant Deksels, dat begin dit jaar het jubileum vierde met de uitgave van het boek TIEN JAAR restaurant DEKSELS. ‘We wilden het eerst als dagbestedingsproject aanbieden aan betreffende instanties. Maar dat liep mis op de vakanties: we hadden als eis gesteld dat het restaurant geopend zou zijn als de winkel open was. En dat konden die organisaties tijdens de vakanties niet garanderen. Dus hebben we het zelf opgepakt. Het gaat hartstikke goed, het heeft een mooie uitstraling en het draait kostendekkend. Daarbij kijken we altijd naar het totaalplaatje, niet naar de afzonderlijke afdelingen. Zo kost de werkplaats geld, de winkel levert geld op, maar ze kunnen niet zonder elkaar en zijn samen prima in evenwicht. Zo werkt het hier.’
Noggus&Noggus en een nieuwe directeur
‘In 2017 kwam de onderwijsorganisatie Landstede Groep met kringloopbedrijf Noggus&Noggus op de markt, met vestigingen in Staphorst, Ommen, Dalfsen en Hasselt’, vertelt Jan. ‘Ons bestuur zag daar wel wat in. Ik vond het wel grappig, toen ik weer bij Noggus&Noggus in Ommen kwam, zag ik dezelfde grafieken nog hangen die ik twintig jaar eerder geïntroduceerd had, met de omzetten van de verschillende soorten artikelen bijvoorbeeld. Ik ben altijd voor duidelijkheid, transparantie en goede communicatie gegaan en die grafieken hoorden daarbij. Zo wist iedereen wat hij gedaan had en waarvoor hij het deed.’ Beide stichtingen behielden hun directeur. ‘In die tijd hebben we ons ook toegelegd op het verkrijgen van het keurmerk “100% Kringloop” van de BKN. Het betrof een strenge procedure en het was veel werk, maar dan had je ook wat en het was wel heel erg mooi. Het is goed om te kunnen laten zien hoe je werkt, dat je alles prima georganiseerd hebt en dat je aan kwaliteitseisen voldoet. Met zo’n keurmerk kun je je goed profileren.’
Nieuwe directeur
‘Na twee jaar besloot mijn collega toch terug te gaan naar haar oude werkgever Landstede Groep. Ik wilde niet directeur van twee stichtingen worden, zo vlak voor mijn pensioen, en ik besloot ook tegelijk mijn vertrek per 1 januari 2021 aan te kondigen. Daarom is gekozen voor één nieuwe directeur voor beide stichtingen.’ Jan vond het niet moeilijk om een stapje opzij te doen. ‘Ik was in eerste instantie wel bezorgd over hoe het zou gaan en wie we zouden krijgen, want er is geen opleiding voor het directeurschap van een kringloopbedrijf. Maar binnen een half jaar was wel duidelijk dat Wilma Voortman heel goed snapt waar het hier om draait, ze heeft inzicht en wist ook binnen de kortste keren een netwerk om zich heen te bouwen. Dat zit wel goed, dacht ik al snel. Op de werkvloer doet ze het anders dan ik, maar dat maakt niet uit. Het betreft een groeiende organisatie, waarbij Kringloop Zwolle en Noggus&Noggus moeten worden gestroomlijnd en samengevoegd, zodat op eenzelfde manier wordt gewerkt. Dat zijn heel intensieve processen en ik zag mezelf dat niet meer doen. Wilma doet dat prima.’
WaardeRing
‘Het initiatief voor Circulair Ambachtsnetwerk WaardeRing vind ik geweldig’, stelt Jan. ‘De afgelopen 25 jaar heb ik misschien met Kringloop Zwolle aan een goede basis gebouwd, maar WaardeRing is echt een project van Wilma. Zij heeft deze uitdaging opgepakt, zij heeft er ideeën over en ik vind het mooi wat ik zie gebeuren. Dit soort projecten kunnen veel voor de kringloop en de regio betekenen. Je kunt legio instanties, instellingen, bedrijven en organisaties op het circulaire spoor zetten, dat gebeurt nog niet zoveel. WaardeRing is groeiende, maar er zijn inmiddels al prachtige initiatieven. Binthout die hout gebruikt wat hier ingezameld wordt. Leerlingen van vso De Twijn die cd’s en dvd’s sorteren zodat er kaarsenhouders van gemaakt kunnen worden. Thorbecke-leerlingen die oude meubelen opknappen. En wie had er ooit gedacht dat je donzen dekbedden kon hergebruiken en recyclen. Ik vind het geweldig dat een CIBAP-studente het kantoor van coachingsbureau CAVOI duurzaam mag inrichten en stylen met spullen van Kringloop Zwolle. Als ik zoiets hoor, dan denk ik: wat leuk! Ik hoop dat het een vervolg krijgt. Dat die dame bijvoorbeeld denkt: hiermee ga ik verder, ik ga hier een bedrijfje in beginnen. WaardeRing kan heel veel mooie dingen kan opleveren.’
Kennisoverdracht
‘Veel mensen hebben in de afgelopen veertig jaar baat gehad bij Kringloop Zwolle’, zegt Jan. ‘Vele honderden, zowel betaald als niet betaald. Inmiddels zijn op de twee vestigingen wekelijks zo’n 150 mensen bezig op de werkvloer.’ In de afgelopen veertig jaar is de kringloopbranche wel veranderd. ‘De bemensing is hetzelfde, maar de bedrijfsmatigheid en de professionaliteit zijn steeds belangrijker geworden. Je moet je targets halen. Gelukkig is kringloop in de loop der jaren een vast onderdeel van de samenleving geworden. Het is steeds vanzelfsprekender geworden om je spullen naar de kringloop te brengen, dat is fijn om te zien.’ Jan is nu Manager Bedrijfsbureau en rondt zijn werkzaamheden af. ‘Officieel stop ik op 1 januari 2021, maar maandag 21 december is mijn laatste dag. Ik probeer nu al mijn kennis op papier te zetten, zodat het voor een opvolger beschikbaar is. Dat is nog een hele klus en het is ook heel lastig om te omschrijven hoe je het doet. Je moet als leidinggevende in een kringloopbedrijf zowel zakelijk als empathisch zijn. Je moet met betaalde en vrijwillige mensen -ook met een afstand tot de arbeidsmarkt- kunnen werken terwijl je je bedrijf gaande houdt en ontwikkelt. Structuur, transparantie en goede communicatie zijn heel belangrijk. Ondertussen moet je meegroeien met de maatschappij en nieuwe ontwikkelingen niet uit het oog verliezen. Het zijn speciale competenties die er nodig zijn.’
‘Trots? Ja, ik ben wel trots op wat we met z’n allen bereikt hebben. We hebben veel bijgedragen aan de gemeenschap, dat is prettig om op terug te kijken. Het was altijd een geploeter, maar we hebben Kringloop Zwolle met onze club mensen hartstikke mooi uitgebouwd. Ik ben heel blij met de mooie dingen die gebeuren, dat alles goed geregeld is en dat ik het gevoel heb dat ik het goed kan afronden.’ Jan vertrekt, maar blijft “zijn” Kringloop Zwolle altijd volgen. ‘Het is mooi zoals het nu is, maar het is nog leuker als het in de toekomst uitgroeit tot nog iets mooiers. Stel dat we uit het pand aan de Veerallee moeten en we kunnen ergens in het centrum een plek krijgen. Het pand van Hudson’s Bay staat nu leeg, dat zou geweldig zijn.’ Jan maakt het niet meer van dichtbij mee, hij gaat zich met andere dingen bezig houden. Hij lacht. ‘Nee, ik word géén vrijwilliger bij de kringloop. Ik heb er nog niet echt over nagedacht, maar ik denk dat ik me ga richten op de muziek, met het coverbandje waar ik deel van uitmaak. En ik ga eens gebruik maken van het tekenboek dat ik twee jaar geleden van mijn dochter cadeau heb gekregen, kijken of tekenen nog steeds iets voor me is, vroeger vond ik dat hartstikke leuk. Ja, ik wil van mijn vrijheid leren genieten.’
