Ondernemend samenwerken aan inclusie en circulariteit

8 maart 2024 | Samenwerken is een groot goed in de circulaire economie, evenals ondernemerschap. En dat is waar WaardeRing-partners bouw- en sloopbedrijf Weever Circulair, arbeidscentrum Vakmensen en drukkerij Zalsman voor gaan. De bedrijven hebben een talent- en ontwikkelroute nieuwe stijl ontwikkeld voor iedereen die richting arbeidsmatige dagbesteding, beschut werk of een reguliere baan wil. Met vooral volop de focus op voortijdige schoolverlaters van het praktijk- en voortgezet onderwijs, statushouders en andere doelgroepjongeren van 18 tot 25 jaar.

‘Wij vinden het heel belangrijk te investeren in de inclusieve arbeidsmarkt’, vertelt Gerwin de Vries, directeur van Weever Circulair, ondernemer in hart en nieren en gespecialiseerd in het slechten van grenzen. ‘We verbinden circulariteit met inclusie. Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt hebben het nodig om te kunnen ontdekken waar hun talent zit. Ze moeten stapjes kunnen maken en waar nodig ook een stapje terug kunnen doen (Simpel Switchen). De bedrijfsstructuur van Vakmensen leent zich hier heel goed voor. Je hebt deelnemers die beginnen met twee uur per week. Er zijn deelnemers die bij drukkerij Zalsman helemaal gelukkig worden, andere jongeren voelen zich helemaal thuis bij Weever Circulair als grondstofredder op een slooplocatie. Je hebt mensen die het beide doen: drie dagen op de ene plek, twee dagen per week op de andere, waarbij ze binnen die bedrijven ook voor nog allemaal verschillende disciplines kunnen kiezen. Andere jongeren hebben veel baat bij een opleiding: vier dagen werken en een dag per week naar het mbo. Bij ons is heel veel mogelijk. Waar een regulier sociaal werk- en ontwikkelbedrijf gaat voor de massa, bieden wij maatwerk. Daarmee zijn wij een mooie aanvulling in het geheel.’

Ondernemerschap
De bedrijven hebben elkaar gevonden in een gezamenlijke visie, waarbij niet alleen inclusie en circulariteit een grote rol spelen, maar ook ondernemerschap. ‘Je ziet heel veel social enterprises die niet nagedacht hebben over hun businesscase’, zegt Gerwin. ‘En als dan de subsidie stopt, stopt het hele initiatief. Of ze gaan failliet. En dat is zo zonde. De ideeën zijn vaak heel goed en dan denk je: was daar nu maar een ondernemer bij betrokken geweest.’ Hij heeft er een frisse kijk op. ‘Sommigen zeggen dat mensen vanuit de inclusieve arbeidsmarkt nodig zijn om een circulaire economie te starten, maar daar ben ik het niet mee eens. De inclusieve arbeidsmarkt moet onderdeel zijn van businesscase, maar die moet er niet van afhankelijk zijn.’

Kijken naar de mogelijkheden
Met die ondernemende blik benaderde directeur Rik Stuivenberg van Vakmensen de sociale onderneming de Werkelaar ook, zoals de voorganger van Vakmensen tien jaar geleden heette. ‘Destijds was ik directeur van een uitgeverij en voor het fulfillment, het gehele logistieke proces van het afhandelen van klantorders, pakketten opslaan, pakketten verzenden en alles wat daarbij hoort, had ik De Werkelaar ingeschakeld. Maar de kwaliteit was niet goed, klanten en opdrachtgevers klaagden. Dus toen heb ik de organisatie overgenomen.’ Hij lacht. ‘Dat was de oplossing voor elkaar’.  Zo is ook de ondertitel van Vakmensen ontstaan: “Jouw probleem is mijn oplossing”. Ik zag dat de mensen hier wel wilden, maar dat het anders aangevlogen moest worden, op een ondernemende manier. Destijds kwam maar de helft van de 120 medewerkers (in zorg) opdagen. Nu komt minimaal 85% en mensen die niet komen halen we op. We maken het werk hier leuk, mensen vinden het hier fijn. Ze krijgen een goede maaltijd en elke maand hun vrijwilligersbijdrage contant in een loonzakje.’ Een paar jaar geleden is onderzocht wat de mensen ervoeren door hier te werken. ‘Het allerbelangrijkste was dat ze het gevoel hadden er toe te doen. Gezien te worden. Een collega te hebben. Mee te doen in de samenleving.’ Gerwin knikt. ‘Wij kijken met een ondernemersgeest naar de mensen. Wij kijken veel meer naar de mogelijkheden dan naar de risico’s.’

Succesfactoren
Rik citeert een klant: ‘Wij doen geen zaken met jullie omdat jullie zielige mensen aan het werk hebben, wij doen zaken met jullie omdat jullie leveren wat jullie hebben afgesproken, sterker nog: jullie helpen ons vaak uit de ellende. Als wij een keer een foutje hebben gemaakt, dan kunnen wij per direct bij jullie terecht. Jullie lossen het voor ons op.’ Het zijn die reacties waar het Rik om te doen is. ‘We hebben van Vakmensen een succes weten te maken’. En voor de duidelijkheid: wij hebben geen zielige mensen, we hebben hele krachtige mensen aan het werk! Dat komt door samenwerkingen als met Weever en Zalsman en binnen WaardeRing: ondernemende organisaties die niet alleen voor financieel maar ook maatschappelijk rendement gaan. En verder zijn er nog drie factoren. Ten eerste is het hier leuk. Ten tweede hebben we minder personeel in dienst en werken we meer met vrijwilligers en bijvoorbeeld stagiairs, zijinstromers. Wij zijn gewoon een leuke club die hen deelgenoot maakt van ons organisatiemodel dat eigenlijk uit maar één aspect bestaat: respect en gelijkwaardigheid. Dat is iets wat ik heel belangrijk vind in onze cultuur. En de derde factor van succes is dat wij de taal spreken van de ondernemer. Het eerste wat ik heb gedaan toen we de Werkelaar overnamen, is met ondernemers gaan praten. Ik maakte hen duidelijk dat wij heel graag werk voor hen deden, maar wel tegen een eerlijke prijs. En dat is het minimum loon. Je moet je eigen uitgavenboekje op orde hebben, anders red je het niet. Daarom vragen wij ook een bijdrage per leerling van het praktijk- en speciaal voortgezet onderwijs. Wij ontvangen daar geen geld van de gemeente voor, zoals grote sociale werkbedrijven. En de scholen hebben daar budget voor.’ Zo wordt alles teruggerekend. ‘Een kwart van onze omzet is commercieel werk, driekwart is zorg: Wmo, Wlz, pgb. Dat zijn de potjes. Zonder dat werk zouden we niet kunnen bestaan. En op die manier zorgen de mensen die hier werken voor zichzelf. Dat is supergaaf.’

Intrinsieke motivatie
Rik en Gerwin werken met passie. ‘Toen ik een jaar of zestien was, wilde ik niet meer naar school’, vertelt Gerwin. ‘Het had met motivatie te maken. Of beter: het gebrek daaraan. Ik wilde met mijn handen werken. En zo kwam ik bij Zalsman terecht, waar ik veel kansen kreeg. Ik volgde de nodige opleidingen en groeide mee met het bedrijf.’ Toen hij in zijn privéleven met een ingrijpend verlies van een jonge vriend te maken kreeg, besloot hij zich te gaan inzetten voor jongeren die wel een steuntje in de rug kunnen gebruiken. ‘Vanuit die ervaringen wil ik jongeren een kans geven. Je kunt het niet voor ze doen, maar je kunt ze wel helpen een bepaalde richting op te gaan.’ Hij deed inspiratie op in het netwerk Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, verzamelde kennis in de Masterclass Sustainability bij Nyenrode en zette zijn gedrevenheid voort toen hij van Zalsman naar Weever in Kampen ging. ‘In onze samenwerking gaan we gewoon door met het verbinden van circulariteit met inclusie.’

In de gloria
Hoe Rik met passie sociaal ondernemer is, illustreert zijn volgende verhaal. ‘Ik haalde een keer medewerkers op met de bus, en ik moest nog een bos bloemen halen voor een feest. Dus ik parkeer daar in de Zeven Alleetjes en ren naar de bloemwinkel. Zie ik dat één van de mensen uit de bus stapt en aan de wandel gaat. Ik ren de winkel uit, ga achter hem aan en zet hem terug in de bus. Ondertussen stapt iemand anders aan de andere kant uit, dus ik daar ook achteraan. Ik zet hem terug, ren de winkel in om de bos bloemen te pakken en leg die hijgend op het dashboard. De oude dame die naast me zit en al jaren bij ons werkt, slaat het allemaal grijnzend gade. Dan kijkt ze naar het mooie boeket. Ze zegt: “Ik heb nog nooit van mijn leven een boeket bloemen gekregen.” We gaan over tot de orde van de dag, maar ik vergeet die opmerking niet. Kort daarna geven we één van onze medewerkersfeesten. Samen met collega’s hadden we iets moois bedacht. Met een hele show eromheen zeg ik tegen de aanwezigen: “Iedereen die hier precies veertien jaar, vijf maanden en twaalf dagen werkt, krijgt van ons een bos bloemen.” En dat was zij natuurlijk. We hadden gekeken wanneer ze bij ons was gekomen. Ze was helemaal ontroerd en in de gloria.’ Zo staat directeur Rik in zijn onderneming.

Grondstofredders
‘Hoe wij de toekomst zien?’ Rik en Gerwin denken na. ‘Straks gaan we met minimaal tien mobiele eenheden in grote bussen vol grondstofredders (door Gerwin bedachte term) en aanhangwagens vol gereedschap op pad van bouwplaats naar bouwplaats. We helpen bouwbedrijven waar we kunnen, we redden materiaal van de afvalcontainer en van de sloop en we bieden de geredde producten al aan voor de sloop begint. Zo zorgen we voor steeds meer cirkeltjes in de keten en hebben we over een tijd het volledige beheer over onze grondstoffen. We zijn klein begonnen, straks is het een groot onderdeel van de hele bouwproductie in dit land.’ Ze hebben elkaar gevonden in het anders willen doen dan geijkte paden bewandelen. Beiden ondernemend, beiden met oog voor de mens. ‘Dat is de kern. Mensen kunnen vaak zoveel meer dan hun omgeving en ook zijzelf denken. Als je er maar vertrouwen in hebt.’